Spuścizna literacka i translatorska
Spuścizna literacka i translatorska
oraz dorobek edytorski Witolda Hulewicza
w zbiorach bibliotecznych
Witold Hulewicz pozostawił po sobie bogaty i różnorodny dorobek literacki, translatorski i edytorski. Był on nie tylko znanym poetą i tłumaczem literatury niemiecko- i francuskojęzycznej, ale także wydawcą i księgarzem, krytykiem literackim i teatralnym, publicystą, felietonistą, redaktorem książek, czasopism i konspiracyjnej prasy, animatorem kultury. Był też dziennikarzem, radiowcem i scenarzystą radiowym. To on był twórcą terminów radiowych: „słuchowisko”, „rozgłośnia”, „teatr wyobraźni”. Był wielkim miłośnikiem literatury, poezji, muzyki i sztuki.
Zenon Kosidowski, we wspomnieniu o Witoldzie Hulewiczu zamieszczonym na łamach wydawanego w Nowym Jorku „Tygodniowego Przeglądu Literackiego” Koła Pisarzy z Polski (1942, nr 7), pisze o życiu Hulewicza: „było bogate i nienasycone, spragnione bujności i piękna, […] „wypełnione walką i entuzjazmem dla sztuki”. Tego samego autora ukazał się też artykuł pt. Bohater polskiego podziemia zamieszczony w „The Polish Review and East European Affairs” z 28 czerwca 1944 roku. Cytowane są tam słowa wypowiedziane przez wysłannika polski podziemnej przybyłego do Londynu. Opisuje on zasługi Hulewicza dla rozwoju prasy konspiracyjnej, mówi że był jej twórcą i bohaterem, a na koniec wypowiedzi dodaje: „Polska będzie budować upamiętniające go pomniki”.
W tygodniku „Stolica” z 27 maja 1984 roku, w cyklu „Warszawskie Wspomnienia”, aktorka i piosenkarka Celina Borowa wspomina Hulewicza, którego poznała w Polskim Radiu w Wilnie: „Poza osobistym urokiem posiadał wielkie zalety jako człowiek i dane na kierownika właśnie wydziału literackiego: wykształcenie, kulturę, znajomość języków, dar organizacyjny i wyobraźnię twórczą”.
Witolda Hulewicza wspomina także Elida Maria Szarota, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, germanistka i romanistka, badaczka literatury. Rozmawiała z nim przed czekającą go egzekucją. Mówiła, że był jednym z najwspanialszych ludzi, twórców kultury, literatów i artystów, z jakimi zetknęła się (zob. Surowska Barbara, Elida Maria Szarota, Kariera prawie niemożliwa, w: „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 2016).
W zbiorach Biblioteki Narodowej znajdują się książki autorstwa Witolda Hulewicza, a także te, których był współautorem. Dostępne są też one w postaci cyfrowej. Są to:
Płomień w garści (pseud. aut. Olwid), Zdrój, Poznań 1921 (dostępna w wersji cyfrowej);
Polski Faust. Rzecz o nowych polskich przekładach, o sposobach tłumaczenia i o polemice dookolnej, Skład Główny w „Domu Książki Polskiej”, Warszawa 1926 (dostępna w wersji cyfrowej);
Sonety instrumentalne, Nakładem Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1928 (zbiór poezji dostępny w wersji cyfrowej);
Lament królewski [poezje], Nakładem Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1929 (dostępna w wersji cyfrowej);
Reconnaissance à Rainer Maria Rilke, Paul Valéry, H. Marsman, Witold Hulewicz et al., Paris 1926 (prawdopodobnie niedostępna w bibliotekach polskich);
Przybłęda Boży. Beethoven – czyn i człowiek, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1927 (książka wznawiana w latach:1939, 1959, 1970, 1982; dostępna w wersji cyfrowej);
Miasto pod chmurami, Nakładem dr. L. Chomińskiego, Wilno 19311 (reedycja wileńskiego wydania tego zbioru poezji ukazała się w Oficynie Literatów i Dziennikarzy „Pod Wiatr”, Warszawa 1996, a także w Wydawnictwie Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Warszawa 2016);
Stanisław Moniuszko. Król pieśni polskiej, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów 1933 (reedycja lwowskiego wydania ukazała się w Oficynie Ostoja Stowarzyszenia im. Witolda Hulewicza, Warszawa 2020);
Teatr wyobraźni. Uwagi o słuchowisku i literackim scenarjuszu radjowym (I. Teatr Wyobraźni, II. Głosy dyskusyjne), Bibljoteka Radjowa, Warszawa 1935 (publikacja dostępna w wersji cyfrowej);
Gniazdo żelaznego wilka, Książnica-Atlas, Lwów – Warszawa 1936 (reedycja ukazała się w Oficynie Literatów i Dziennikarzy „Pod Wiatr”, Warszawa 1998; dostępna w wersji cyfrowej);
Beethoven, Nakładem Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1939 (dostępna w wersji cyfrowej).
Dostępne są też w Bibliotece Narodowej książki przetłumaczone przez Witolda Hulewicza:
Max Brod, Tycho de Brahe, 1922;
Johann Wolfgang von Goethe, Sentencje w rymach i prozie, 1923;
Rainer Maria Rilke, Auguste Rodin, 1923;
Rabindranath Tagore, Poszepty duszy, 1923;
Otto Weininger, Geniusz, miłość i zbrodnia: myśli o zagadnieniach płci. zebrał i z oryginału niemieckiego tłumaczył Olwid, 1923;
Rabindranath Tagore, O kobiecie, 1924;
Rainer Maria Rilke, Powiastki o Panu Bogu, z 38. wyd. oryg. za zezwoleniem autora tłum. Marja Czabanówna i Witold Hulewicz, 1925;
Paul Valéry, Dusza i taniec (L’âme et la danse), 1926;
Rainer Maria Rilke, Malte (pamiętniki Malte-Laurids’a Brigge), 1927;
Rainer Maria Rilke, Księga obrazów, 1927;
Tomasz Mann, Królewska Wysokość, 1929;
Rainer Maria Rilke, Elegje duinezyjskie, przekład Stefana Napierskiego przy współpracy Witolda Hulewicza, 1930;
Rainer Maria Rilke, Księga godzin. Z trzech ksiąg złożona (O życiu mniszem, O pielgrzymstwie, O ubóstwie i śmierci), 1935;
Henryk Kleist, Penthesilea, 1938.
Witold Hulewicz był założycielem i redaktorem „Tygodnika Wileńskiego”, który ukazywał się w 1925 roku (wznowienie renomowanego tygodnika wydawanego w latach 1815-1822), był członkiem komitetu redakcyjnego dwutygodnika „Zaułek Literacki i Artystyczny” (Wilno 1934), wydawał i redagował dwutygodnik literacko-artystyczny „Zdrój” (Poznań 1917-1921), był redaktorem i kierownikiem literackim miesięcznika „Wiedza Techniczna” (Poznań 1919-1920), a także naczelnym redaktorem podziemnego pisma „Polska Żyje!” (Biuletyn informacyjny).
Hulewicz redagował sześciotomową Historję Świata Herberta G. Wellsa (Wilno 1931-1934). Był też redaktorem i wydawcą książki pt. Bachanalja Wacława Berenta (Warszawa 1924).
W zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Narodowej znajduje się też Mała encyklopedia podręczna dla oficerów wojsk łączności autorstwa Witolda Hulewicza (7 kart, 1930 r.).
Dorobek publicystyczny Witolda Hulewicza jest także znaczący i nie mniej ciekawy. Ale to już temat na odrębny artykuł.
Michalina Byra
