Przestrzeń jak powietrze
W pierwszych latach XX wieku daje się zauważyć zjawisko poszukiwania sposobów odrodzenia tańca klasycznego. Punktem wyjścia tych poszukiwań były ogólne założenia estetyczne owego okresu. Eksperymenty oraz nowe reformy zrodziły wiele rozmaitych kierunków tanecznych.
Zarysowały się dwa ważne kierunki: jeden zdążał do zreformowania tańca na gruncie istniejących podstaw baletu klasycznego, drugi zmierzał do zerwania z jego tradycją i zastąpienia jej nowymi formami i zasadami ruchu tanecznego. Pierwsza tradycja zaznaczyła się szczególnie w balecie rosyjskim; druga powstała poza obrębem baletu i wywołała nań znaczny wpływ.
Pierwsze eksperymenty przyszły z Ameryki (USA) i podjęte zostały przez artystów nie posiadających tradycyjnego wykształcenia baletowego, ani nie związanych z zawodowymi teatrami. Należy jednak pamiętać, że taniec klasyczny zrodził się w Europie, a ściślej we Włoszech.
Najwybitniejszą reformatorką tańca na początku XX wieku była Isadora Duncan (1878-1927; Amerykanka), która nie zyskawszy zainteresowania zmianami w estetyce tańca przez swoich rodaków wyjechała do Europy. We wczesnej młodości próbowała nauki tańca klasycznego, efekt był niefortunny. W 1900 roku przybyła do Europy ze swoimi recitalami prezentując je w kilku krajach, również w Polsce. Swą nową koncepcją tańca wywoływała ogromne zainteresowanie. Założyła swoje szkoły w Rosji, Francji, Niemczech, jednak nie pozostawiła w nich żadnego określonego systemu nauczania poza naśladownictwem stosowanych przez nią intuicyjnych ruchów tanecznych. W ten sposób stworzyła nowy kierunek tańca, zwany przez nią „Free dance” (wolny, swobodny taniec). Celem estetycznym jej tańca stało się odtworzenie piękna plastycznego za pomocą ruchów prostych i naturalnych. Nieszczęściem jej idei były tzw. „Bosonóżki”, zastępy nieudolnych naśladowczyń nieposiadających talentu, ani inteligencji reformatorki. Niemniej jej idee interesowały kolejne pokolenia.
XIX Międzynarodowy Festiwal Sztuki Tańca i Performingu, który odbył się w 2020 roku pod hasłem „Przestrzeń i powietrze” pod duchowym „matronatem” Isadory Duncan – odkrył na nowo pionierkę współczesnego tańca, której idee wciąż zaskakująco żywo funkcjonują we współczesnym świecie.
Odbywający się od ponad trzech dekad Festiwal Ciało/Umysł to autorski projekt, który został stworzony w 1995 roku przez Edytę Kozak – stał się cyklicznym i jednym z najciekawszych międzynarodowych festiwali tańca współczesnego w stolicy, a także w Polsce. Trzeba tu wspomnieć o pierwszym „Festiwalu Dance of the World”, zorganizowanych przez piszącą te słowa we współpracy z ITW-Bonn w roku 1991 w Gdańsku i 1995 w Warszawie. Festiwal był pierwszym projektem w Polsce, prezentującym nowe techniki tańca współczesnego.
Ideą Festiwalu Ciało/Umysł jest wyszukiwanie i prezentacja najnowszych i najciekawszych nurtów polskiej i światowej sztuki tańca, konsekwentne prezentowanie nowych tendencji w choreografii oraz wspieranie kreatywności i nowej jakości współczesnej sztuki tańca. Jest jedynym tego rodzaju wydarzeniem, które stwarza dla artystów niezależnych zapoznanie się z nowym myśleniem, zrywa ze standardowymi rozwiązaniami twórczymi, otwiera się na eksperymenty, prowokuje do myślenia.
Program Festiwalu oscylował wokół wątków podejmowanych przez Isadorę Duncan. W ramach projektu odbyło się 67 wydarzeń; w sumie 30 godzin ze sztuką tańca. Udział wzięło 68 polskich i zagranicznych artystów, z Polski, Belgii, Szwajcarii, Francji i Chile. Festiwal odbył się w pierwszej przerwie spowodowanej pandemią Covid-19, a jego ponownym zaostrzeniem rygorów sanitarnych, co świadczyło jak bardzo była spragniona kontaktu ze sztuką tańca polska publiczność.
Festiwal Ciało/Umysł – który oglądało na żywo ponad tysiąc widzów, na e-scenie zaś około 26 tys. odbiorców – umożliwił skonfrontować polski taniec z zagranicznymi tematami. Ten międzynarodowy dialog pozwolił publiczności zapoznać się z szerokim myśleniem o tańcu, otworzył na eksperymenty twórcze, zapoznał widza z szerokim spektrum gatunków. Ponadto zaprezentował sztukę prowokującą do myślenia, integrującą materię (ciało) z ideą (umysł), otworzył nowe możliwości prezentacji sztuki najnowszej i aktywnego w niej uczestnictwa, promując nowe idee w tańcu współczesnym.
Gośćmi specjalnymi Festiwalu byli tacy artyści jak: enfan terrible francuskiego tańca Jerome Bel, polscy artyści średniego pokolenia (Iwona Olszewska, Ilona Trybała) i młodzi utalentowani twórcy (Marta Ziółek, Paweł Sakowicz, Sarah Vanhee).
Po raz pierwszy Festiwal zagościł w sieci, promując współczesne podejście do sztuki tańca. Pomysłodawczyni i realizatorce tego pięknego i tak potrzebnego projektu w Polsce Pani Edycie Kozak, życzę wytrwania w organizowaniu Festiwalu Ciało/Umysł, który pozwala w odkrywaniu polskiemu widzowi nowych trendów i zjawisk w wciąż zmieniającym się świecie sztuki tańca.
Bożena Kociołkowska